Ұлттық зияткерлік меншік институты
Жаһандық экономикада патенттер елдердің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуде шешуші рөл атқарады, сондай-ақ инвестициялар тартуға және жоғары технологиялық салаларды дамытуға ықпал етеді. Қазақстан әлемдік ғылыми қоғамдастықта лайықты орын алуға ұмтылады, сондықтан өзінің патенттік жүйесін белсенді дамытады, ғалымдар мен өнертапқыштарды жаңа технологиялар мен өнімдерді жасауға ұмтылуда қолдайды.
Өнертабыстар патенттік өтінімдердің жалпы көлемінде маңызды орын алады. 2022 жылы 838 өнертабысқа өтінім берілді, ал 2023 жылы бұл сан 917-ге дейін өсті, бұл 9,4% өсімге сәйкес келеді. 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында өтінімдер санының 559-ға дейін айтарлықтай өсуі байқалады, бұл 2023 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 24,8%-ға артық.
2024 жылдың бірінші жартыжылдығында берілген патенттер саны 277-ге дейін өсті, бұл 2023 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 11,7%-ға өсті.
РСТ (Patent Cooperation Treaty) жүйесі арқылы халықаралық патенттеу қазақстандық өнертапқыштар арасында барған сайын танымал бола түсуде. 2023 жылы РСТ бойынша 26 өтінім берілді, бұл 2022 жылмен салыстырғанда 8,3%-ға өсті. 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында QAZPATENT арқылы РСТ рәсімі бойынша берілген өтінімдер саны 18-ге дейін ұлғайды, бұл өткен жылмен салыстырғанда 38,5%-ға артық және қазақстандық ғалымдар мен компаниялардың өз өнертабыстарын халықаралық қорғауға деген қызығушылығының артып келе жатқанын айғақтайды.
Бұл статистикадағы өнертабыс патенттерінің үлесі негізгі үш бағытты білдіреді: Медицина және биотехнология: барлық патенттердің шамамен 35%-ы жаңа емдеу әдістерін, медициналық құрылғыларды және фармацевтикалық препараттарды әзірлеуге қатысты. Энергетика және экология: патенттердің шамамен 25%-ы экологиялық жағдайды жақсартуға, энергия тиімділігін арттыруға және баламалы энергия көздерін дамытуға бағытталған технологияларға қатысты. Ақпараттық технологиялар және робототехника: патенттердің шамамен 20%-ы ақпараттық технологиялар, автоматтандыру және робототехника саласындағы әзірлемелерді қамтиды.
Өнертабысқа патент алуға өтінім беру белсенділігі бойынша жетекші өңір Алматы қаласы болып табылады: барлық патенттердің 30%-дан астамы тіркелген ең ірі инновациялық орталық. Бұл ірі ғылыми-зерттеу институттары мен университеттерінің болуына байланысты. Екінші орында Астана қаласы тұр: елорда және екінші маңызды өңір, оған патенттердің шамамен 25%-ы тиесілі. Көшбасшылардың үштігін Павлодар және Қарағанды облыстары жабады: негізінен металлургия және материалтану саласында патенттердің 20%-ға жуығы тіркелген әсерлі өнеркәсіптік базасы бар өңір.
Ағымдағы үрдістерді талдау Қазақстанда берілген өтінімдер мен берілген патенттер санының одан әрі өсуін болжауға мүмкіндік береді. Болашақта халықаралық өтінімдердің көбеюін күтуге болады, бұл өнертапқыштарды қолдау тетіктерін жақсарту және патенттік жүйені жетілдіру арқылы мүмкін болады.
